Hiszpania - informacje ogólne

Hiszpańskie peregrynacje rozpoczniemy od przedstawienia informacji praktycznych i ciekawostek na temat tego kraju:

• dlaczego warto tam jechać,
• historia,
• informacje podstawowe,
• informacje konsularne,
• dojazd i podróże po kraju,
• koszty i ceny,
• zdrowie i bezpieczeństwo,
• język i kultura.
• jedzenie i trunki,
• zakwaterowanie,
• klimat i pogoda,
• jak się ubrać,
• kiedy jechać.

Na następnych stronach zostały przedstawione:
– wspólnota autonomiczna Andaluzja wraz z ciekawymi miejscami:

• Grenada (Alhambra)
• Jerez de la Frontera
• Nerja
• Ronda
• Sewilla

– wspólnota autonomiczna Katalonia z interesującymi miastami/miejscami:

• stolica wspólnoty Barcelona
• Besalú
• Cadaqués
• Cunit
• delta rzeki Ebro
• Figueres
• klasztor Montserrat
• Poblet
• Tarragona
• Tossa de Mar na Costa Brava

– zostały także ogólnie opisane Wyspy Kanaryjskie i dokładniej wyspy:

• Teneryfa
• La Gomera

Warto pojechać na wakacje do Hiszpanii, chociażby z uwagi na ciepły klimat, wiele słonecznych dni na wybrzeżu śródziemnomorskim. U nas w kraju tak gorąco bywa rzadko, a i o słońce latem czasem trudno.

Hiszpania jest bardzo zróżnicowana geograficznie. Są tam i wysokie góry z ośrodkami narciarskimi zimą, i bardzo długie wybrzeże morskie z mnogością plaż. Na południu, w Andaluzji jest szczególnie gorąco, bo blisko do Afryki. Pamiętajmy, że Hiszpania to nie tylko Półwysep Iberyjski, to także Baleary na Morzu Śródziemnym, czy Wyspy Kanaryjskie na Atlantyku.

Hiszpanie stanowią ciekawą mieszankę kulturową. Dawna kultura iberyjsko-celtycka wzbogacona przez najazdy Rzymian, Maurów, potem wpływ chrześcijaństwa, z dodatkiem elementów kultury cygańskiej - to niezły koktajl.

Jest tam wiele interesujących miejsc do zobaczenia, zabytków, choćby słynna Alhambra. W tym kontekście ważna informacja - po Włoszech najwięcej miejsc na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znajduje się w Hiszpanii.

Jeszcze oczywiście dobre wina i kuchnia hiszpańska. Znajdziecie tam wiele prostych i bardzo smakowitych potraw przygotowywanych ze świeżych, dobrych składników. Lubimy kuchnię śródziemnomorską generalnie, a są tacy, którzy uważają, że kuchnia hiszpańska jest nawet lepsza od włoskiej. Myślę, że polubicie tapas...

Podsumowując - dla turystów to bardzo interesujący, choć nieco odległy kraj.

Ludzie pojawili się na Półwyspie Iberyjskim ok. 35000 lat temu. W starożytności wnętrze półwyspu zasiedlali Iberowie i Celtowie. Wybrzeża (szcz. śródziemnomorskie) kolonizowali Fenicjanie, Grecy i Kartagińczycy. W II w. p.n.e. półwysep podbili Rzymianie, tworząc prowincję Hispania. Za ich panowania nastąpił szybszy rozwój ekonomiczny tego obszaru.

Kiedy Cesarstwo Rzymskie zaczęło podupadać, Iberię podbiły plemiona germańskie, a ostatecznie przejęli nad nią kontrolę Wizygoci, rządząc półwyspem od 415 do 711 r.

W roku 711 wojska arabskie i berberyjskie pokonały Wizygotów, rozpoczynając na Półwyspie Iberyjskim erę Al-Andalus. To arabska nazwa części półwyspu opanowanej przez muzułmanów. Najeźdźców - Arabów i muzułmanów z północnej Afryki (gł. Berberów) potocznie zwano Maurami. Panowali oni głównie nad południową częścią półwyspu. Północ zajmowały chrześcijańskie królestwa w różnej konfiguracji (w zależności od efektów kolejnych wojen, sojuszy i podziałów), w początkach XIII w. były to Portugalia, Leon, Kastylia, Nawarra i Aragonia.

Średniowiecze to czas rekonkwisty, wojen podczas których północne królestwa powoli wypierały Maurów z półwyspu. W kolejnych dziesięcioleciach połączone unią personalną królestwo Kastylii i Leon stało się wiodącą siłą w regionie.

Ślub Izabeli I Kastylijskiej z Ferdynandem II Aragońskim w 1469 r. dał podwaliny pod budowę Królestwa Hiszpanii.

Rekonkwista zakończyła się praktycznie w 1492 r. wraz z upadkiem ostatniego, niezależnego bastionu Maurów na Półwyspie Iberyjskim – Emiratu Grenady.

Nastąpiła także zmiana podejścia do mniejszości. Po latach rosnących prześladowań, ostatecznie w 1492 r. nakazano Żydom zmianę wiary lub wygnanie z Hiszpanii, to samo spotkało jakiś czas później Maurów. Jeszcze jedno ważne wydarzenie z 1492 r. to oczywiście wyprawa Kolumba, która rozpoczęła erę podbojów nowych terenów i budowy mocarstwa światowego.

Okres XVI i XVII wieku to kulturalny złoty wiek Hiszpanii. Napływ bogactw Nowego Świata budował siłę państwa. Największy rozkwit imperium przypadł na czasy dynastii Habsburgów, szczególnie króla Karola I Hiszpańskiego, będącego także później Cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, jako Karol V Habsburg.

Późniejsze wikłanie się w rozmaite konflikty i wojny przyczyniło się do powolnego upadku mocarstwa. Wymarcie dynastii Habsburgów doprowadziło na początku XVIII w. do wojny o sukcesję, której wynikiem było uznanie Filipa V królem Hiszpanii, a że był potomkiem króla Francji Ludwika XIV, kontrolę nad Hiszpanią przejęła dynastia Bourbonów.

Wiek XVIII to okres powolnego rozwoju kraju, przerwany przez wojny napoleońskie (1808-1814). W XIX w. toczyła się nieudana walka o liberalną Konstytucję 1812 r., Hiszpania utraciła amerykańskie kolonie. To czas walki o władzę, sukcesję, czas rewolt i wewnętrznych wojen, a także krótki moment (1 rok) zaistnienia 1-szej republiki.

Ruchy anarchistyczne i faszystowskie charakteryzowały początek XX w. W czasie I Wojny Światowej Hiszpania zachowała neutralność. Nieudane rządy króla Alfonso XIII i dyktatura gen. de Rivery zniechęciły obywateli. W wyborach 1931 r. stanęli po stronie partii republikańskich - powstała 2-ga republika. Słabe rządy republikańskie doprowadziły do kolejnych niepokojów w państwie i wojny domowej 1936-39. Nacjonalistom pod wodzą gen. Franco pomagali faszyści z Niemiec i Włoch, republikanom - Związek Radziecki i ochotnicy organizowani w Międzynarodowych Brygadach.

Krwawa wojna kosztowała życie wielu ludzi i zakończyła się dyktaturą zwycięskiego gen. Franco. Neutralność w czasie II Wojny Światowej była wynikiem po części ogromnych zniszczeń kraju spowodowanych wojną domową. Po 1945 r. do lat 50-tych, do czasu pomocy amerykańskiej, Hiszpania, izolowana na arenie międzynarodowej, przeżywała bardzo trudne chwile.

Gen. Francisco Franco proklamował w 1947 r. monarchię, a siebie ustanowił regentem. Generał rządził Hiszpanią do śmierci w 1975 r., kiedy to nastąpiła restauracja Bourbonów i głową państwa został król Juan Carlos I. Rozpoczęła się budowa demokracji w Hiszpanii. Proces trwał do ok. 1982 r., od kiedy możemy mówić o nowoczesnym państwie. Od 1986 r. Hiszpania jest członkiem Unii Europejskiej.

Najłatwiej dolecieć do Hiszpanii samolotem. Samemu kupując bilety, można sporo zapłacić. Opcją jest wyjazd przez biuro turystyczne, które wszystko organizuje, a czarterowany samolot generalnie "wychodzi" taniej. Ważne hiszpańskie lotniska to Madryt i Barcelona, ale także można dolecieć do Sewilli, czy Malagi.

Można również dojechać do Hiszpanii samochodem. Niestety odległości są tak wielkie, że w jeden dzień nie da się dotrzeć na miejsce. Potrzebny jest nocleg po drodze, jeśli cel znajduje się na północy Hiszpanii, jeśli jest na południu - jest jeszcze dalej... Przykładowo z Warszawy do Barcelony jest ponad 2400 km. Optymalna trasa to przejazd autostradami niemieckimi i francuskimi (autostrady płatne).

Oczywiście różne są preferencje. Niektórzy są zadowoleni z pobytu wakacyjnego w hotelach pełnych innych turystów. Wszystko jest tu przygotowane, łącznie z wyżywieniem. Inni wolą bardziej kameralny wypoczynek, we własnym, wynajętym apartamencie.

Ten wybór ma ewentualny wpływ na sposób dojazdu.

Gdy wybraliśmy biuro podróży i samolot, na miejscu, by zwiedzać ciekawe miejsca, trzeba było wypożyczyć samochód.

Najważniejsza sprawa dla nas, turystów to rozbudowana, dobrej jakości sieć dróg (tak, można je szybko budować!). Jest tu wiele nowych autostrad i dróg ekspresowych – dobrze się jeździ po tym dużym kraju. Ważne – niektóre drogi są płatne (hiszp. peaje)! Jeśli jesteście zainteresowani, to w tabeli znajdziecie przykłady opłat na różnych odcinkach (j. ang.).

Na stronie Repsol znajdziecie kalkulator drogowy w Hiszpanii – jak wybierzecie "How to get there", następnie wpiszecie punkty początkowy i docelowy, pokaże trasę, koszt przejazdu itd. (j. ang.).

Dla informacji podaję adres strony ze średnimi cenami paliwa w Unii.

Generalnie - autostrady najczęściej są płatne. Drogi ekspresowe są bezpłatne. To z naszego (turystycznego) punktu widzenia główna między nimi różnica. Odróżniają je nieco pewne aspekty techniczne, ale oba typy dróg, to drogi dwujezdniowe, z co najmniej dwoma pasami ruchu. Na obu limit prędkości jest ten sam – 120km/h.

Jest jeszcze jeden aspekt praktyczny, o którym warto wspomnieć. Autostrady, jako drogi płatne są zamknięte – wjazd i wyjazd jest możliwy przez bramki poboru opłat. To wymaga budowy parkingów z restauracjami i stacji benzynowych "przy" drodze. Nie trzeba zjeżdżać z autostrady i szukać ich po okolicy.

Z drogami bezpłatnymi w Hiszpanii bywa pod tym względem gorzej. Są odcinki kiedy długo jedziesz, nie widząc żadnej stacji, a jak jest jakiś znak, to często prowadzi do zjazdu i trzeba kawałek pokręcić, by do stacji trafić. Jadąc kiedyś z Fuentes de Oñoro przez Salamankę i Valladolid do San Sebastian, na długim odcinku aż po Valladolid właśnie tak to wyglądało. Wokół kastylijska pustka – jak okiem sięgnąć pożółkłe, łyse wzgórza, rzadko było widać jakieś miasteczka. Jak zjechało się na stację, można było trafić na pustawe, zapyziałe, stare obiekty, jak z filmów o Ameryce Południowej, czy opuszczonych miejscach w USA. Syn stwierdził – "Jak przy Route 66"...

Hiszpania oprócz dobrych dróg, ma także rozbudowaną sieć kolejową. Interesująca jest szybka kolej AVE. Znajomy mieszkający w Sewilli często korzysta np. z połączenia Sewilla-Madryt i bardzo je sobie chwali.

W opisie, który znalazłem okazuje się, że przez wprowadzenie "stref" system okazuje się dość pogmatwany dla osoby niezorientowanej. Wygląda na to, że system ewoluuje. Poniższe zestawienie generalnie ułatwia zrozumienie numeracji.

Numeracja:
E-xxx droga międzynarodowa (europejska)
AP-xx to autostrada (Autopista)
A-xx to droga ekspresowa (Autovía), ale tylko do numeru A-70
R-x autostrady promieniowe (radiales) do Madrytu
N-xxx drogi krajowe, przy czym po N mogą być cyfry rzymskie lub arabskie (N-IV, N-375)
C-xxxx drogi regionalne
A-xxxx drogi komunalne i prowincjonalne, po 'A' są 3 lub 4 cyfry.

W systemie strefowym drogi prowincjonalne mają często literowy prefix prowincji przed liczbą, co rozbija powyższy system numeracji.
Przykładowo Almeria w Andaluzji ma drogi AL-12, czy AL-3411, Kadyks (Cadiz) CA-33 itd.
Wyspy mają swoje kody dróg, np. Majorka Ma-xx, czy Teneryfa TF-xx

Żeby było trudniej inny przykład - z Malagi do Marbelli i dalej, wzdłuż brzegu, biegnie autostrada AP-7, momentami przechodząca w drogę ekspresową A-7, przy czym napisy to biały tekst na niebieskim tle, a wzdłuż tej drogi biegnie równolegle, nad samym morzem droga lokalna A-7, ale napis jest czarny na żółtym tle...

Generalnie zazwyczaj autostrady i ekspresówki mają numer napisany białym tekstem na niebieskim tle, drogi bardziej lokalne białym na zielonym tle lub czarnym na żółtym tle, czasami białym na czerwonym tle ('N').

Oficjalny język to hiszpański, czyli kastylijski. Jest ciągle żywych kilka języków regionalnych, z nich najważniejszy to kataloński, używany na wschodzie.

Zadziwiające jest, że w kraju żyjącym z turystyki występuje problem z porozumieniem się w obcym języku – choćby po angielsku. Nawet obsługa hotelowa nie cała biegle władała angielskim. W restauracjach bywa problem z dogadaniem się. Mowa ciała w takich chwilach pomaga.

Z ciekawostek, to Włoch i Hiszpan, mówiąc do siebie swoim językiem, porozumieją się. Byłem tego świadkiem, kiedy dwóch moich kolegów komunikowało się w ten sposób. Gdy wyraziłem swoje zdziwienie, stwierdzili, że świetnie się dogadują. Nie przypuszczałem, że hiszpański i włoski są tak do siebie podobne.

Kultura Hiszpanii rozwijała się pod wpływem różnych religii i nacji zamieszkujących półwysep - od Iberów i Celtów, przez Rzymian, Wizygotów, po Maurów i generalnie chrześcijan.

Specyficznym elementem dla kultury Hiszpanii jest zamiłowanie do walk z bykami. Korrida jest ciągle bardzo popularnym widowiskiem.

Dla Andaluzji z kolei bardzo charakterystyczne jest flamenco, choć nam wydaje się, że to muzyka i taniec hiszpański. Flamenco to miks wpływów andaluzyjskich, cygańskich, bizantyńskich, a także sefardyjskich Żydów i Maurów. Generalnie flamenco to muzyka andaluzyjskich Cyganów, wykonywana przez nich przy niemal każdej okazji.

Kuchnia hiszpańska jest różnorodna, zależna od regionu i klimatu. Jednak generalnie tam, dokąd najczęściej jeździmy przeważa model śródziemnomorski – owoce morza, zimne zupy, oliwa, ryż.

Tortilla de patatas, zwana też hiszpańskim omletem to omlet z jajek i osobno smażonych ziemniaków, często także z cebulą, po zmieszaniu wszystkich elementów smażony z obu stron. Dodaje się czasami paprykę, grzyby, czy krewetki.

Gazpacho to zimna zupa warzywna z chlebem, głównie pomidorowa, z dodatkiem oliwy, czosnku, ogórka, przypraw etc. Występują oczywiście jej różne wersje regionalne. Wywodzi się z Andaluzji. Jest odświeżająca, dobra na gorące, letnie dni.

Paella pochodzi z Walencji i jest to potrawa na bazie ryżu (pierwotnie właśnie z tego regionu) z różnymi dodatkami. Paella walencjańska (paella valenciana) to biały ryż z zielonymi warzywami, mięsem, ślimakami, fasolą i przyprawami. Inne wersje to oczywiście z owocami morza oraz wszelakie mieszanki. Ważnymi składnikami są też szafran i oliwa.

Kiełbaski chorizo z wieprzowiny, zazwyczaj wędzone i wewnątrz mocno czerwone od dodanej suszonej i wędzonej czerwonej papryki. W smaku są ostre lub słodkawe, w zależności od rodzaju papryki. Wiele jest ich lokalnych odmian, z czosnkiem, ziołami, różnymi przyprawami.

Tapas to w hiszpańskiej kuchni szeroki wachlarz przekąsek. Mogą być podawane na zimno (oliwki, sery) lub ciepło (ośmiorniczki etc.), zazwyczaj mocno przyprawione i z dodatkiem oliwy. Często w formie małych porcji przekłutych wykałaczką, aby łatwo je wrzucić do ust i skupić się na konwersacji, bo o to przecież chodzi w tej kulturze.

Jamon serrano to suszona, dojrzewająca szynka podobna do włoskiej prosciutto crudo. Jest także jej lepsza odmiana jamon iberico, produkowana z czarnych iberyjskich świń (cerdo negro), a w wersji jamon iberico de bellota, ze świń wolno biegających i karmionych żołędziami. To bardzo ekskluzywna i droga wersja. Takie mięso ma podobno specyficzny tłuszcz, który poprawia poziom cholesterolu we krwi. Jak mówił mi znajomy Hiszpan, nawet w Hiszpanii dzisiaj trudno tą szynkę kupić, bo większość sprzedaje się na eksport, np. do Japonii.

Sherry to słynne wzmacniane wino z Andaluzji, produkowane z białych winogron (Palomino) w okolicach Jerez de la Frontera, stąd lokalna nazwa vino de Jerez, a sherry to anglojęzyczna wersja dawnej arabskiej nazwy miasta Sherish (także dawniej i obecnie w innych językach xeres). W trakcie procesu produkcyjnego, po zakończeniu fermentacji dodaje się do wina mocniejszego alkoholu (mieszanki spirytusu z winem). Stopień wzmocnienia wina zależy od tego jakiego typu sherry zamierza się wyprodukować (fino, czy oloroso itd.).

Specyficzny jest sposób produkcji trunku, poprzez mieszanie w czasie dojrzewania porcji wina młodego z coraz starszym. Z najstarszej beczki pobiera się część wina (od 5% do 30%) i butelkuje, ubytek uzupełniając z kolejnej młodszej beczki, tą dopełnia się jeszcze młodszym winem itd. Odbywa się to w określonych odstępach czasu (zazwyczaj rocznych) w beczkach poukładanych w zestawy, które nazywa się solera – stąd nazwa całego procesu. Technicznie sherry nie ma więc rocznika, a może się zdarzyć, że w Twojej butelce jest odrobina trunku sprzed kilkudziesięciu lat...

Marka sherry jest zabezpieczona i kontrolowane jest pochodzenie wina (Denominacion de Origen). Jest także zabezpieczona D.O. marka octu sherry (vinagre de Jerez).

Większość z nas jeździ na wakacje latem, czyli mając dzieci, głównie w czasie wakacji szkolnych. Na południu Hiszpanii jest wtedy bardzo gorąco. Znajomy Hiszpan, mieszkający w Sewilli opowiadał mi kiedyś, że żal mu turystów chodzących po mieście w te straszliwe upały. On sam jedzie sobie nad morze w maju, kiedy temperatury są łagodniejsze.

Topiąc się w lipcowym upale w Sewilli, przyznałem mu rację...

Czyli jeśli w wakacje, to pewnie w lipcu, bo w sierpniu Europa Zachodnia jedzie na urlopy. To oznacza dużo większy ruch na drogach – w weekendy, szczególnie na początku, kiedy wszyscy wyjeżdżają murowany paraliż komunikacyjny.

Jeśli to możliwe, warto rozważyć ominięcie szczytu lipcowo-sierpniowego.

Odsyłam Was teraz do listy regionów, miast i miejsc Hiszpanii opisanych w naszym serwisie.